محکمات و متشابهات قرآن چیست ؟

 محکمات و متشابهات قرآن چیست ؟ آیات محکم و متشابه کدام است ؟

تمام آیات قرآن کریم هم محکم هستند و هم متشابه به بیانی دیگرتمام آیات قرآن کریم دو وجه دارند وجه محکمات و وجه دیگر که متشابهات هستند یعنی هر آیه در قرآن هم در گروه محکمات است و هم در گروه متشابهات آنچه که مادر کتاب خوانده شده وجه محکم قرآن است به تعبیر دیگر آیات یک تعبیر مشخص و روشنی را که مقصود خداست را بیان میکنند که به آن محکم می گویند و همین آیات میتوانند تعابیر گوناگونی داشته باشند که هر کس بنا به قدرت ادراک خود از آنها بهره برداری میکند که مجموعه ای از این برداشتها را متشابه می گویند

الَر كِتَابٌ أُحْكِمَتْ آيَاتُهُ ثُمَّ فُصِّلَتْ مِن لَّدُنْ حَكِيمٍ خَبِيرٍ [هود : 1]

الر کتابی که محکم شده آیاتش سپس شرح داده شده از جانب حکیمی آگاه 1

آیه ی فوق دقیقآ روشن میکند که آیات این کتاب از جانب خداوند حکم داده شده و محکم شده و بدستور و حکم خدا نازل گردیده و تاکید بر وجه محکم بودن آیات را دارد

اللَّهُ نَزَّلَ أَحْسَنَ الْحَدِيثِ كِتَاباً مُّتَشَابِهاً مَّثَانِيَ تَقْشَعِرُّ مِنْهُ جُلُودُ الَّذِينَ يَخْشَوْنَ رَبَّهُمْ ثُمَّ تَلِينُ جُلُودُهُمْ وَقُلُوبُهُمْ إِلَى ذِكْرِ اللَّهِ ذَلِكَ هُدَى اللَّهِ يَهْدِي بِهِ مَنْ يَشَاءُ وَمَن يُضْلِلْ اللَّهُ فَمَا لَهُ مِنْ هَادٍ [الزمر : 23]  خدا بهترین حدیث (سخن) را نازل کرد کتابی که آیاتش متشابهند (در انرژی و نیرو مانند یکدیگرند از (انرژی) آن پوست کسانی که از پروردگارشان هراس دارند به لرزه می افتد و سخت میگردد سپس پوستها و قلبهایشان با یاد آوری خدا نرم میگردد آن هدایت خداست که هر کس بخواهد را بوسیلۀ آن هدایت میکند و هر کس که خدا او را گمراه کند پس برای او هدایت کننده ای نیست ﴿۲۳﴾

آیه ی فوق بروشنی بیان می کند که قرآن حکیم کتابی متشابه است و هر کس بنا به میزان تفکر و شعورش از هستی میتواند برداشت گوناگونی از آیات داشته باشد و این تنوع و کثرت در برداشتها را متشابه میگویند و این آیه همین معنا را بیان می کند

هُوَ الَّذِيَ أَنزَلَ عَلَيْكَ الْكِتَابَ مِنْهُ آيَاتٌ مُّحْكَمَاتٌ هُنَّ أُمُّ الْكِتَابِ وَأُخَرُ مُتَشَابِهَاتٌ فَأَمَّا الَّذِينَ في قُلُوبِهِمْ زَيْغٌ فَيَتَّبِعُونَ مَا تَشَابَهَ مِنْهُ ابْتِغَاء الْفِتْنَةِ وَابْتِغَاء تَأْوِيلِهِ وَمَا يَعْلَمُ تَأْوِيلَهُ إِلاَّ اللّهُ وَالرَّاسِخُونَ فِي الْعِلْمِ يَقُولُونَ آمَنَّا بِهِ كُلٌّ مِّنْ عِندِ رَبِّنَا وَمَا يَذَّكَّرُ إِلاَّ أُوْلُواْ الألْبَابِ [آل عمران : 7]

 او كسي است كه بر تو كتاب را نازل كرد وجهی از آن آيات ، محكم است كه آنها مادر كتاب هستند ووجه دیگر آيات ، متشابهات هستند  پس كسانيكه در قلبشان انحرافي است آنچه را وجه متشابه از آن (کتاب) است را پيروي  می كنند چون بدنبال فتنه هستند وميخواهند آن را (آیات قرآن را) تاويل کنند در حالیکه کسی تاويل آن را غیر از خدا نمي داند  و (دانشمندان) كسانيكه در علم استوار هستند ميگويند به آن (آیات چه با وجه محکم و چه با وجه متشابه)ايمان آورديم همه آن از نزد پروردگار ماست  و متذكر(این نکته) نمي شوند مگر صاحبان خرد 7

محکمات (یا به تعبیری وجه محکم آیات)

محکم :از ریشه ی حکم به معنی دستور است وهمچنین قضاوت کردن برای اصلاح است و مشتقات آن در قران مانند : حکمت – حکیم - حکم – حاکم – حکام - یتحاکمو و......... فراوان آمده

و محکم به معنی حکم شده و دستور داده شده است

این کلمه دو بار در قرآن امده و مقصود از وجه محکم ، آیاتی هستند که در آن وجه از آیات احکام و دستورات خداوند برای اصلاح زندگی و سعادت و رستگاری بشر به وضوح و روشنی بیان گردیده این احکام و دستورات و عمل به آن کمک میکند تا انسان با اعتقاد به توحید به  رمز رهایی خود پی برده و از چنگال شرک و خرافه پرستی و بردگی  برای غیر الله رهایی یابد و به عبودیت خدا یعنی نهایت رستگاری و رها شدن برسد و در مقابل هیچ موجودی غیر از خدا سر خم نکند و تسلیم نباشد و این آغاز شکوفایی و رشد انسان است که آزادانه تصمیم بگیرد و راه خود را انتخاب کند و وجه محکمات آیات دستورات خدا را بر ما حکم میکنند و آنها اساس گسست انسان از ظلمت و جهالت و برده گی و پیوستن  انسان به راه رهایی نور و آگاهی و آزادی  یعنی توحید هستند

متشابهات (یا به تعبیری وجه متشابه آیه)

متشابه : از ریشه ی شبه به معنی شبیه مانند و نظیر است و شبیه بودن دو چیز که احتمالآ تشخیص را دشوارمیکنداشتباه و مشتبه و شبيه از همين ريشه شبه هستند

در قرآن وجه دیگری از آیات هستند که توصیف میکنند شرایط و وضعیت پدیده هایی را که مخلوق خداوند هستند و کسی غیر از نشانه هایی که خدا به آنها اشاره نموده نمی تواند درک صحیح و واقعی از آنها داشته باشد بعنوان مثال  : روح - وحی – ملائکه – غیب – قیامت هفت طبقه ی آسمان و یا جهنم و بهشت و هزاران کلماتی که در قرآن وجود دارند و هر کس با معلومات و تصورات خود اینها را در میابد و معلوم نیست بهشتی که من در سر دارم با تصور شما از بهشت یکی باشد

کتاب خداوند کتابی متشابه است و آیات قرآن به مانند آیات هستی در آسمانها و زمین متشابهند و اصلآ این کتاب در کل متشابه است ودلیل  اعجاز و معجزه بودن این کتاب متشابه بودن آن است که دینامیسم یا  پویایی آن را در هر زمان بشکل روشنی به تصویر میکشد و آن را قابل دفاع میسازد حقایقی که بیان میشود اما بیان و فهم ما نمیتواند ان را تاویل کند و تاویل آن نزد خداست و هیچ کس غیر از خدا تاویل ان را نمیداند زیرا قرآن بروشنی به این مفهوم اشاره میکند و میگوید هنوز تاویل کتاب نیامده

بَلْ كَذَّبُواْ بِمَا لَمْ يُحِيطُواْ بِعِلْمِهِ وَلَمَّا يَأْتِهِمْ تَأْوِيلُهُ كَذَلِكَ كَذَّبَ الَّذِينَ مِن قَبْلِهِمْ فَانظُرْ كَيْفَ كَانَ عَاقِبَةُ الظَّالِمِينَ [يونس : 39]

بلکه چیزی را تکذیب کردند که به دانش آن هیچگونه احاطه ای نداشتند ( چیزی از آن نمیدانستند ) و هنوز تاویل آن برایشان نیامده بدانسان تکذیب کردند کسانی که قبل از آنها بودند  پس نگاه کن عاقبت ستمکاران چگونه بود 39

هَلْ يَنظُرُونَ إِلاَّ تَأْوِيلَهُ يَوْمَ يَأْتِي تَأْوِيلُهُ يَقُولُ الَّذِينَ نَسُوهُ مِن قَبْلُ قَدْ جَاءتْ رُسُلُ رَبِّنَا بِالْحَقِّ فَهَل لَّنَا مِن شُفَعَاء فَيَشْفَعُواْ لَنَا أَوْ نُرَدُّ فَنَعْمَلَ غَيْرَ الَّذِي كُنَّا نَعْمَلُ قَدْ خَسِرُواْ أَنفُسَهُمْ وَضَلَّ عَنْهُم مَّا كَانُواْ يَفْتَرُونَ [الأعراف : 53]

آیا انتظار ی غیر از تاویل آن را دارند روزی که تاویل آن بیاید کسانی که از قبل آن را فراموش کردند می گویند : البته رسولان پروردگار ما به حقیقت آمدند پس آیا شفیعانی برای ما هست ؟ تا برای ما شفاعت کنند یا میشود به دنیا باز گردیم و به غیر از آنچه را انجام می دادیم عمل کنیم ؟ حتمآ آنها بر خودشان خسارت زدند و از آنها گم شد آنچه را که دروغ می بستند 53

آیات فوق نشانگر انست که هنوز تاویل کتاب نیامده و برخی چیزی را تکذیب میکنند که با علم و دانش احاطه ای به آن ندارند و این مطلب در تاریخ تکرار میشود و صداق سوره ی آل عمران آیه 7 نیز شامل همین هاست که میفرماید  کسانی که در قلبشان مرض است دنبال تاویل کتاب هستند در حالیکه فقط خدا تاویل کتاب را میداند و بس و کسانی که در علم راسخ هستند (دانشمندان) میگویندبه همه ی آن ایمان آوردیم همه ی آن (محکم و متشابه) از جانب خداست

حکمت چیست ؟

در اینجا برای فهم و درک بهتر مطالب و تفکر و استنتاج اهل تحقیق آیاتی از قران را که حکمت را توضیح میدهند میگذارم باشد که برای نتیجه گیری صاحبان خرد سودمند افتد ابتدا به بخشی از آیات که قران به آنها حکمت میگوید میپردازم در عین حالی که هین آیات وجه دیگرشان متشابه است

وَيَقُولُ الَّذِينَ آمَنُوا لَوْلَا نُزِّلَتْ سُورَةٌ فَإِذَا أُنزِلَتْ سُورَةٌ مُّحْكَمَةٌ وَذُكِرَ فِيهَا الْقِتَالُ رَأَيْتَ الَّذِينَ فِي قُلُوبِهِم مَّرَضٌ يَنظُرُونَ إِلَيْكَ نَظَرَ الْمَغْشِيِّ عَلَيْهِ مِنَ الْمَوْتِ فَأَوْلَى لَهُمْ [محمد : 20]

و کسانی که ایمان اوردند میگویند چرا برای او سوره ای نازل نشد و هنگامی که سوره ای حکم کننده نازل میشود و در آن به قتال تذکر داده میشود تو کسانی را که در قلبشان مرض هست میبینی که بسویت نگاه میکنند مانند نگاه کسی که مرگ او را پوشانیده پس وای بر آنها

لاَّ تَجْعَل مَعَ اللّهِ إِلَـهاً آخَرَ فَتَقْعُدَ مَذْمُوماً مَّخْذُولاً [الإسراء : 22]

با خدا الهه ی  دیگری قرار نده که سرزنش شده و یاری نشده زمین گیر می شوی 22

وَقَضَى رَبُّكَ أَلاَّ تَعْبُدُواْ إِلاَّ إِيَّاهُ وَبِالْوَالِدَيْنِ إِحْسَاناً إِمَّا يَبْلُغَنَّ عِندَكَ الْكِبَرَ أَحَدُهُمَا أَوْ كِلاَهُمَا فَلاَ تَقُل لَّهُمَا أُفٍّ وَلاَ تَنْهَرْهُمَا وَقُل لَّهُمَا قَوْلاً كَرِيماً [الإسراء : 23]

و پروردگارت حکم کرد که غیر از او را پرستش نکنید و به پدر و مادر نیکی کنید و اگر هنگام پیری هر دوی آنها یا یکی از آنها پیش تو آمدند به آنها نق نزنید (غرغر) نکنید و آنها را مایوس بر نگردانید (آنها را از خود نرانید) و به آن دو (پدر و مادر)سخنی بزرگوارانه بگویید 23

وَاخْفِضْ لَهُمَا جَنَاحَ الذُّلِّ مِنَ الرَّحْمَةِ وَقُل رَّبِّ ارْحَمْهُمَا كَمَا رَبَّيَانِي صَغِيراً [الإسراء : 24]

و برای رسیدن به آن دو (پدر و مادر) بالهای فروتنی از رحمت را نرم کن و بگو ای پروردگارمن به آن دو رحم کن همان گونه که من را در کودکی پرورش دادند 24

وَآتِ ذَا الْقُرْبَى حَقَّهُ وَالْمِسْكِينَ وَابْنَ السَّبِيلِ وَلاَ تُبَذِّرْ تَبْذِيراً [الإسراء : 26]

و به خویشاوند حقش را بده و به بی نوا و آواره (حقشان را بدهید) و مال را ریخت و پاش نکنید که آن را  تلف کنید 26

إِنَّ الْمُبَذِّرِينَ كَانُواْ إِخْوَانَ الشَّيَاطِينِ وَكَانَ الشَّيْطَانُ لِرَبِّهِ كَفُوراً [الإسراء : 27]

البته ریخت و پاش کننده ها برادران شیطان هستند و شیطان برای پروردگارش انکار کننده است  27

وَإِمَّا تُعْرِضَنَّ عَنْهُمُ ابْتِغَاء رَحْمَةٍ مِّن رَّبِّكَ تَرْجُوهَا فَقُل لَّهُمْ قَوْلاً مَّيْسُوراً [الإسراء : 28]

و اگر از آنها برای رسیدن به رحمتی از پروردگارت روی بگردانی که امید آن را داری پس به آنها سخنی آسان (قرآن را) بگو 28

وَلاَ تَجْعَلْ يَدَكَ مَغْلُولَةً إِلَى عُنُقِكَ وَلاَ تَبْسُطْهَا كُلَّ الْبَسْطِ فَتَقْعُدَ مَلُوماً مَّحْسُوراً [الإسراء : 29]

 و نه آنکه دستت را بسته به گردنت قرارنده و نه آنکه و آن را گشوده دار آنقدر گشاده که چیزی در آن باقی نماند (نه خست به خرج ده و نه دستو دل بازی کن) که زمین گیر شوی سرزنش شده ی حسرت کشیده 29

إِنَّ رَبَّكَ يَبْسُطُ الرِّزْقَ لِمَن يَشَاءُ وَيَقْدِرُ إِنَّهُ كَانَ بِعِبَادِهِ خَبِيراً بَصِيراً [الإسراء : 30]

البته پروردگارت برای هر کس که میخواهد روزی را گشایش میدهد و به اندازه و مقدار می دهد (به هر کس میخواهد) مطمئن باشید که او به احوال بنده هایش آگاه و بیناست 30

وَلاَ تَقْتُلُواْ أَوْلادَكُمْ خَشْيَةَ إِمْلاقٍ نَّحْنُ نَرْزُقُهُمْ وَإِيَّاكُم إنَّ قَتْلَهُمْ كَانَ خِطْءاً كَبِيراً [الإسراء : 31]

و فرزندان خود را از ترس تنگدستی (فقر) نکشید ما به آنها و به شما روزی میدهیم اگر آنها را بکشید قطعآ مرتکب خطایی بزرگ شده اید 31

وَلاَ تَقْرَبُواْ الزِّنَى إِنَّهُ كَانَ فَاحِشَةً وَسَاء سَبِيلاً [الإسراء : 32]

31 وبه رابطه ی نامشروع جنسی (زنا) نزدیک نشوید که البته آن فحشا و کار بسیار بدی است 32

وَلاَ تَقْتُلُواْ النَّفْسَ الَّتِي حَرَّمَ اللّهُ إِلاَّ بِالحَقِّ وَمَن قُتِلَ مَظْلُوماً فَقَدْ جَعَلْنَا لِوَلِيِّهِ سُلْطَاناً فَلاَ يُسْرِف فِّي الْقَتْلِ إِنَّهُ كَانَ مَنْصُوراً [الإسراء : 33]

و نفسی را که خدا حرامش کرده نکشید مگر به (حکم) حق (کسی را کشته باشد ویا مرتکب فساد شده باشدو.........) و هر کس مظلوم کشته شود پس ما برای سرپرستش تسلطی قرار دادیم (قصاص حق خانواده و سرپرست مقتول است اگر بخواهد میبخشد و اگر بخواهد قصاص میکند) پس در کشتار اسراف نکنید (فقط قاتل را مجازات کنید و خانواده و بستگان قاتل مصون هستند و نباید کشته شوند ) البته او (فردی که مظلوم کشته شده) یاری شده است 33

وَلاَ تَقْرَبُواْ مَالَ الْيَتِيمِ إِلاَّ بِالَّتِي هِيَ أَحْسَنُ حَتَّى يَبْلُغَ أَشُدَّهُ وَأَوْفُواْ بِالْعَهْدِ إِنَّ الْعَهْدَ كَانَ مَسْؤُولاً [الإسراء : 34]

33 و به مال یتیم نزدیک نشوید مگر به آنچه که آن نیکوتر است تا زمانیکه به رشد و بلوغ برسد و به عهد خود وفا کنید که از عهد و پیمان شما سوال خواهد شد 34

وَأَوْفُوا الْكَيْلَ إِذا كِلْتُمْ وَزِنُواْ بِالقِسْطَاسِ الْمُسْتَقِيمِ ذَلِكَ خَيْرٌ وَأَحْسَنُ تَأْوِيلاً [الإسراء : 35]

و پیمانه و ترازو را وقتی چیزی را وزن می کنید به تمام بدهید و با ترازوی درست و سالم وزن کشی را انجام دهید که آن بهتر و در تاویل نیکو تر است 35

وَلاَ تَقْفُ مَا لَيْسَ لَكَ بِهِ عِلْمٌ إِنَّ السَّمْعَ وَالْبَصَرَ وَالْفُؤَادَ كُلُّ أُولـئِكَ كَانَ عَنْهُ مَسْؤُولاً [الإسراء : 36]

و از چیزی که به آن دانش نداری (و در باره ی آن نمیدانی) دنباله روی نکن که حتمآ از شنوایی و بینایی و ادراک همه ی آنها مورد پرسش قرار می گیرند 36

وَلاَ تَمْشِ فِي الأَرْضِ مَرَحاً إِنَّكَ لَن تَخْرِقَ الأَرْضَ وَلَن تَبْلُغَ الْجِبَالَ طُولاً [الإسراء : 37]

و در زمین با غرور و ادعا راه نرو که تو هرگز نمی توانی زمین را پاره کنی و هرگز ( در تنومندی و هیکل ) به بلندی کوهها نمی رسی  37

كُلُّ ذَلِكَ كَانَ سَيٍّئُهُ عِنْدَ رَبِّكَ مَكْرُوهاً [الإسراء : 38]

همه ی آن (آنچه در بالا برایت خوانده شد) گناه است و در پیشگاه پروردگارت نا خوشایند است 38

ذَلِكَ مِمَّا أَوْحَى إِلَيْكَ رَبُّكَ مِنَ الْحِكْمَةِ وَلاَ تَجْعَلْ مَعَ اللّهِ إِلَهاً آخَرَ فَتُلْقَى فِي جَهَنَّمَ مَلُوماً مَّدْحُوراً [الإسراء : 39]

(تمام آنچه در بالا برایت خوانده شد) آن از حکمت است آنچیزی که پروردگارت بسوی تو وحی میکند و با خدا الهه ی دیگری قرار نده  که در جهنم  نکوهش شده ی طرد شده افکنده می شوی  39

همانگونه که در آیات فوق میبینید اینها برخی از احکام قران هستند که انسان را به صراط مستقیم دعوت میکند و حکم خداوند است که مبنای محکمات یعنی حکم شده ها هستند و قرآن میگوید که انها حکمت هستند از این دست آیات باز هم در قران هست در عین حال وجهه دیگر همین آیات متشابه هستند واگر نیک یخ خلقت خداوند و هستی نگاه کنید در خواهید یافت که آیات قرآن نیز مانند تمام آیات خداوند در هستی است همان آیاتی که در آسمانها و زمین پراکنده اند که هم وجه محکم و هم وجه متشابه دارند

بنده ی خدا  20 /3/91

ارسال شده توسط Karim Eslami در ۱:۵۳ با ایمیل ارسال کنیداین را در وبلاگ بنویسید!‏در Twitter به اشتراک بگذارید‏در Facebook به اشتراک بگذارید‏اشتراک‌گذاری در Pinterest